GELOVEN

Descartes meende zeker te kunnen weten dat hij bestond omdat hij dacht. Hij wilde zijn bestaan niet afleiden uit zintuiglijke waarnemingen want die zijn subjectief en dus onbetrouwbaar.

Sinds Descartes hebben wij als mensheid een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Een ontwikkeling waarin denken centraal stond. Alle uitvindingen die daar mee gepaard zijn gegaan de afgelopen eeuwen, hebben ons grote welvaart en voorspoed gebracht.

Dankzij de verspreiding van boeken, onderwijs en tegenwoordig het internet, kunnen we allemaal kennis nemen van de wereld om ons heen en daar heel veel van begrijpen.

Maar met al dat denken en weten lijkt geloven te zijn gesneuveld. Met geloven bedoel ik niet “een geloof belijden” of geloven in een God. Het gaat mij om de wonderbaarlijke mogelijkheid die wij als mensen hebben om in iets te kunnen geloven wat nou juist níet bewezen is. Helaas is dat hele principe in een kwaad daglicht komen te staan sinds de tijd van rationalisme, vooruitgang en Verlichting.

Sindsdien is er is geen ruimte meer voor onzekerheid. Alles moet worden uitgezocht, begrepen en opgelost. Al onze acties moeten een doel dienen, zo lijkt het, en daarom zijn we altijd op weg in een voorwaartse beweging. De illusie wordt gewekt dat uiteindelijk alles oplosbaar is en het leven dus maakbaar. Dat dit ethische bezwaren heeft (wanneer is een erfelijke afwijking ernstig genoeg om een zwangerschap af te mogen breken) en dat deze drang naar oplossen zijn tol eist van onze planeet is duidelijk.

Maar een andere ongewenste bijwerking hiervan is wat mij betreft dat wij onszelf als mens dreigen te reduceren tot een levensmachine die volcontinue verkrampt in bedrijf is om ervoor te zorgen dat dat leven zo gelukkig mogelijk is. Met streven naar geluk is niets mis, maar is het kunnen beleven van geluk lineair verbonden met het oplossen van eventuele problemen die je in je leven tegen kunt komen? En is nu juist niet de “grap” van (het) leven dat dat alleen maar nu is, deze ademhaling, deze hartslag? Wat er daarna gebeurt kan toch niemand met zekerheid zeggen?

Weten is een heel fijne houvast in een voor niemand altijd zonnig leven. Maar weten brengt altijd erfscheidingen met zich mee, schuttingen waarover je niet heen kunt kijken. Geloven daarentegen brengt enorme ruimte in je geest, immers, niets van wat jij gelooft hoeft bewezen te worden, niets hoeft waar te zijn.

Geloven vergt wel moed. Het betekent immers dat je alle handgrepen loslaat, je zonder bewijs toch kunt overgeven aan bepaalde denkbeelden. Het vergt ook verbeeldingskracht, je mag werelden invullen die je nog nooit gezien hebt, hypotheses bedenken die nooit te bewijzen zullen zijn, overtuigingen ontwikkelen die je nog nooit van iemand gehoord hebt. Echt geloven is als dromen in een 2.0 versie, het is durven je droomdenkbeelden voor waar aan te nemen.

Zou het ons ook verder helpen, dat geloven? Ik weet het niet, het is een zeer individuele bezigheid terwijl we nu misschien juist behoefte hebben aan verbondenheid. Maar in het Engels staat het woord “faith” niet alleen voor geloof maar ook voor vertrouwen. Die scheidslijn is maar heel dun. Als wij in onze geesten mooie dingen durven te creëren en daarin geloven…..wie zegt dat dat geen waarheid kan worden?

Mijn jongste dochter verwoordde dat laatst heel treffend. Het was aan het begin van de Sinterklaastijd. Aan tafel voerden we een gesprek over hoe we dat dit jaar zouden vieren. Weer surprises, of voor ieder een cadeautje met een gedicht? Of gewoon spelletjes doen? We kwamen er niet meteen uit. Met een zucht zei mijn jongste dochter: “Toen ik nog geloofde was het veel leuker! Toen hoefde ik niet na te denken, alleen maar een verlanglijstje te maken. En dan kwam alles goed.”