SCHRIJVEN IN TIJDEN VAN CORONA (week 6)

Zondag 19 april DATA

Aanstaande dinsdag gaat het kabinet laten weten of, en hoe de maatregelen versoepeld worden. Het lijkt mij een duivels dilemma, vooral ook omdat er nog steeds zo weinig bekend is over het virus. Wat er wel is, zijn getallen en gegevens. Die zijn ook door Maurice De Hond geanalyseerd. Hij kwam tot een paar conclusies. Luchtvochtigheid en temperatuur bijvoorbeeld, die lijken een grote rol te spelen bij de besmettelijkheid van het virus. Dat lijkt me verder onderzoek waard, dat zijn immers omstandigheden die je binnenskamers of binnenschools kunt beïnvloeden. En dan heb je misschien geen ingewikkelde anderhalve meter regels meer nodig. Wat hij ook ontdekte is dat zingen de besmettelijkheid juist heel nadelig lijkt te beïnvloeden. Dat zou o.a. kunnen verklaren waarom er in de Biblebelt zoveel meer besmettingen zijn dan elders. Dat geeft toch weer een heel nieuwe connotatie aan “voor het zingen de kerk uitgaan.”

Ondertussen kan ik maar niet begrijpen waarom we, in een wereld waarin zoveel gegevens over wat je maar kunt verzinnen worden verzameld, waarin op allerlei plekken enorme computers staan te stampen –en energie te verbruiken!- om al die data te verwerken, waarin we als mensen vooral voer voor algoritmes zijn geworden, we over een wereldwijde pandemie niet genoeg gegevens zouden hebben om tot conclusies te komen waar we wat aan hebben. Houdt iedereen de gegevens voor zichzelf? Zijn er nog geen knappe dataminers die op juiste manier de data weten aan te boren? Is men het er niet over eens wat je uit die data zou willen aflezen? Er wordt al jaren zoveel gepraat over big data, maar heeft big data misschien een te grote broek aangetrokken? Want behalve van Maurice de Hond heb ik nog niets over dergelijke onderzoeken gehoord.

Maandag 20 april TEGENSTRIJDIG

In de aanloop naar morgen kun je op allerlei fora heftige discussies volgen. Bijvoorbeeld over of de scholen weer open moeten. Veel ouders zien dat nog niet zitten. Sommigen geven stem aan hun opvatting middels woorden als “dat is een experiment met kinderen, daar stel ik mijn kinderen niet aan bloot”. Ook hier proef ik dat mensen gevrijwaard willen worden van alle risico.

Maar als we nu niet een beetje afschalen, dan blijven het aantal besmettingen op ongeveer dit niveau, en dan zijn we over een half jaar nog geen steek verder. En de samenleving zo lang op slot houden lijkt mij geen optie.

Het gekke is dat je aan de andere kant ziet dat mensen steeds makkelijker worden. Drie weken geleden kon je, zelfs op zaterdag, een kanon afschieten in het centrum van mijn woonplaats. Dat is nu wel anders.

Ik hoor ook over allerlei plannen die mensen maken voor Koningsnacht en -dag. Zogenaamd spontane borrels op straat voor je eigen deur. Ik ben daar niet perse tegen. Wij drinken met een paar buren elk jaar een drankje op de gezondheid van de koning, en willen dat dit jaar ook weer doen. In aangepaste vorm uiteraard, en alleen voor degenen die zich daar prettig bij voelen. Maar ik ben zo bang dat dezelfde mensen die hun kind niet voor dat “experiment” willen lenen, wel lekker aan de borrel gaan en in licht beschonken toestand het uiteindelijk ook niet meer zo nauw nemen met de afstand en zich afvragen welk glas ook alweer van hen is.

Dinsdag 21 april NORMAAL

Ik geef iets af bij het huis van een bekende. Haar echtgenoot ken ik niet. Als ik heb aangebeld doe ik daarna weer twee stappen naar achteren, anderhalve meter afstand immers….Als hij opendoet zeg ik “Hallo, ik kom voor Eveline” en houd het tasje met spullen demonstratief omhoog. Op de terugweg foeter ik mezelf uit: waarom heb ik me niet voorgesteld? Dat zou ik normaal gesproken altijd doen. Maar blijkbaar voelt het zonder de bijbehorende uitgestoken hand als vreemd en stuntelig. Het nieuwe normaal is weliswaar snel ingesleten, maar voelt lang niet altijd goed.

’s Avonds zitten we met het gezin klaar voor de persconferentie, avondeten voor onze neus. Het wordt al evenzeer een ritueel als samen naar de herhaling kijken van The Voice of Holland op zaterdag.

Rutte brengt teleurstellend nieuws. In een fatsoenlijke samenleving zal je iedereen die ziek wordt zorg willen aanbieden, en als we te snel de draad weer oppakken dan lopen we het risico dat die zorg niet geleverd kan worden. Ik begrijp die boodschap heel goed, maar raak toch gefrustreerd. Rosanne Hertzberger verwoordt bij M wat ik bedoel: waarom wordt het virus niet wat meer “aangevallen” met onderzoek, zoals ik zondag al schreef.

Behalve dat is er nog iets: vorige keer werd nog gesproken over de anderhalve metersamenleving en hoe we die vorm konden gaan geven. Het was een perspectief dat mij niet aansprak, maar het was een perspectief. Vandaag ontbreekt dat, daardoor voel ik mij teruggeworpen naar drie of vier weken geleden, toen niemand nog bezig was met het uitzicht en toen het nieuwe normaal nog exotisch genoeg was om even in verwondering in te vertoeven. Maar nu wil ik vooruit, mijn handen uitsteken naar nieuwe mogelijkheden en mensen.

Woensdag 22 april CANDIDE

Het is vier uur ’s middags. De overbuurman is in zijn tuin aan het rommelen. Ik kijk vanuit het raam van mijn werkkamer toe. Hun tuin is piekfijn in orde, ik ben daarom geïntrigeerd: hoe kun je je zo in alle rust uitleveren aan iets dat al perfect is. Op zijn dooie gemak trekt ie hier een daar een mini-onkruidje weg, bukt zich om een insect te bekijken, en strekt zich dan weer op om te reiken naar een glas witte wijn dat op de regenton staat. In spirituele kringen noemen ze dit waarschijnlijk “zen”. Het doet me ook denken aan het boek Candide van de filosoof Voltaire. Na allerlei omzwervingen, avonturen vol voor-en tegenspoed in zijn zoektocht naar antwoorden over de wereld en het leven, komt Candide uiteindelijk tot rust in zijn tuin. “Il faut cultiver notre jardin” zegt hij aan het eind van het boek. Daarmee bedoelt hij dat je je moet richten op hetgeen binnen je bereik en vermogens ligt. De tuin is daarvoor een prachtige metafoor, je bereikt daar pas iets met kleine stapjes en veel geduld.

Ik ben wat hardleers als het om deze levensles gaat, ik wil nog wel eens haast hebben.

Maar na de teleurstelling van gisteren wijdt ik mij letterlijk aan wat binnen mijn bereik valt. Ik ga verder met mijn interviews van de bewoners in de straat. Uit de gesprekken blijkt dat deze crisis toch voor iedereen weer anders uitpakt.

Vandaag spreek ik met twee mensen die bij de KLM werken. Van de rust, die vele anderen hebben ervaren de afgelopen weken, hebben zij nog niet geproefd; hun wereld stond op zijn kop de afgelopen twee maanden. Zij had haar eerste crisisvergadering al op 21 januari en vorige week stond nummer 68 in de agenda. Hij bestiert de wereldwijde klantencontacten en moest zes keer zoveel klantcontact verwerken als normaal, maar met wereldwijd een stuk minder medewerkers. Pas nu worden hun werkdagen weer een beetje rustiger. Ze hebben zich tweehonderd procent ingezet maar: “We zijn bezig geweest een bedrijf op non-actief te zetten. Dat voelt dubbel.”

En hoewel veel minder vliegverkeer een door mij gewenst gevolg van deze crisis is, moet dat voelen alsof je in plaats van het onkruid de mooie vaste planten uit je tuin opruimt.

Donderdag 23 april OPGERUIMD

Toevallig reed ik deze week een paar keer langs de weg die naar de plaatselijke GAD voert. Daar stond een waarschuwingsbord te knipperen: let op, wachttijd kan tot meer dan dertig minuten oplopen.

We zijn inmiddels al ruim vijf weken “dicht” en nog steeds zijn mensen blijkbaar aan het opruimen. De hoeveelheid spullen die blijkbaar overbodig is, is gigantisch. Logisch, we kopen ook gigantisch veel, en niet altijd omdat het broodnodig is. Niet omdat het moet, maar omdat het kan, aldus de Tele2 campagne, die veel zegt over onze instelling als consument.

Tijd om het oude op te ruimen hadden we niet. Daarom vinden we nu in kelders, zolders en schuren oude tafels, stoelen, televisies, parasols, printers, laarzen, spelcomputers, vloerkleden, vazen, pannen of schalen. Allemaal junk of bullshit, spullen die geen waarde meer hebben.

In 2018 schreef David Graeber Bullshit Jobs, waarin hij beschrijft dat veel mensen betekenisloos werk doen. Automatisering had tot een kortere werkweek moeten leiden, en marktwerking en concurrentie zouden tot efficiency leiden. Gek genoeg kwamen er juist banen bij. Vooral in allerlei managementlagen. Een verklaring zoekt Graeber o.a. in het feit dat mensen hun identiteit ontlenen aan hun baan en een inkomen nodig hebben om mee te kunnen doen aan het consumentisme: spullen kopen, niet omdat dat moet, maar omdat dat kan en omdat iedereen het doet. Maar ondertussen doen ze werk dat hen niet bevredigt. En werk dat onnodig is.

Een basisinkomen zou ook volgens Graeber een oplossing zijn. Mensen gaan dan meer werken vanuit hun eigen overtuiging en motivatie en zullen dus vaker werk doen dat echt maatschappelijke waarde toevoegt. Bijvoorbeeld in een sociale onderneming.

Dus als we nu toch aan het opruimen zijn, laten we dan meer plaats maken voor betekenisvol werk.

Vrijdag 24 april SPIEGELS

Overal om je heen zijn spiegels. Volgens radiomaker Willem de Ridder is wat zich buiten je afspeelt een weerspiegeling van wat zich binnenin je afspeelt. Middels zijn boek Spiegologie kun je je daarin trainen. Het is The Secret avant la lettre, maar dan minder zweverig en met meer humor. En hoewel ik nogal nuchter ben, ging ik er toch op letten. Ik vond mijn spiegels vooral op het tennisveld. Ik schreef er vele stukjes over, niet gepubliceerd. Maar hier wil ik toch een fragment van maart 2015 terughalen:

“De bal komt naar je toe, wacht maar.” roept mijn trainer vanaf de andere kant van de baan. En inderdaad…..krijg nou wat, de bal komt naar me toe. Ik blijf wel netjes heel kleine pasjes maken om te zorgen dat ik er goed voor sta als ik de bal moet slaan. Een jaar geleden zou ik als een gek naar de bal zijn toegestormd en hem vol overtuiging een enorme oplawaai hebben gegeven. Lekker, zo hard slaan! Als ik ze over het net sloeg waren ze “killing”, die ballen van mij. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik ongeveer de helft van dat soort ballen in het net of uit sloeg. En evenzo is het wel zo eerlijk erbij te vertellen dat mijn conditie zo slecht was dat het voor mij de enige juiste tactiek was. De dood of de gladiolen…..een lange rally zou voor mij sowieso verlies hebben betekend. Natuurlijk, de eerste rally hield ik heus vol. En de tweede ook. En misschien de tiende ook nog. Maar ik wilde er niet aan, aan die rally’s. Mentaal vergde dat te veel van mij. Ik had namelijk ook altijd last van “haast”…

Inderdaad, de bal komt naar me toe. Met mijn kleine pasjes sta ik er precies goed voor en rustig breng ik mijn racket omhoog, laat hem losjes in mijn handen naar beneden vallen, raak de bal en “borstel” hem keurig ruim over het net. De bal stuitert zo’n 30 centimeter voor de achterlijn aan de overkant en stuitert hoog en ver door. Topspin heet dat. Ik en mijn trainer zijn er al het hele winterseizoen op aan het oefenen. Niet die gehaaste vlakke ros tegen de bal, nee, een rustige ontspannen beweging met een heuse zwaai. Na een stuk of dertig van deze ballen ontvang ik graag het compliment van de trainer. Hij zegt “Weet je wat ik het aller knapst van je vind? Dat je elke keer weer heel rustig blijft en wacht tot de bal er is.”

De afgelopen vijf jaar heeft mijn tennisspel mij veel laten zien. Meestal ging het over het gebalanceerd en op het juiste moment inzetten van mijn energie. Dat lukt mij op alle vlakken steeds beter. Maar vandaag voel ik me opstandig en heb ik weer haast. Ik wil door, op een heleboel terreinen had ik net de wind in de zeilen en nu is het plotseling windstil.

Dat ik niet kan tennissen betekent ook het gemis aan die broodnodige spiegel. Of het niet-kunnen-tennissen is de spiegel, dat kan natuurlijk ook. Die laat dan wederom zien dat ik geen ijzer met handen kan breken, dat ik gewoon moet wachten tot de bal weer gaat rollen of stuiteren. Als het me lukt moet ik mezelf dan maar dat compliment geven, misschien in de vorm van een lachspiegel.

Zaterdag 25 april EEN ANDER GELUID

De drukte in het centrum van mijn woonplaats zwelt aan en houdt gelijke tred met de roep om ook bijvoorbeeld economen, sociaal psychologen en andere disciplines te gaan betrekken bij scenario’s voor een intelligente escape uit die lockdown. Dat lijkt mij een goed idee. Tegelijkertijd bevreemd het mij. We hebben toch duizenden ambtenaren op ministeries die kennis van zaken geacht worden te hebben? Of zijn dat alleen maar juristen en beleidsmakers? Maar als beleidsmaker zuig je je beleid toch niet uit je duim? Daar zijn toch ook al allerlei lijntjes naar relevante wetenschap en naar het veld?

En waarvoor hadden we eigenlijk ook al weer die politici gekozen? Toch niet alleen om de regering telkens maar weer voor de voeten te werpen hoe weinig mondkapjes ze geregeld hebben? Toch ook omdat zij ideeën hebben over de inrichting van onze samenleving? En politieke partijen hebben toch ook wetenschappelijke bureaus? Die blijven momenteel angstig stil.

Anderzijds snak ik ook wel naar nieuwe geluiden en is dit misschien een kans om anderen eens aan het woord, en misschien het roer, te laten. Want ik onderschrijf Ramsey Nasr. Bij Buitenhof gaf hij afgelopen zondag op poëtische wijze woorden aan wat we de afgelopen jaren zagen gebeuren in onze maatschappij: “We hebben de fundamenten van onze samenleving (zorg, onderwijs en cultuur red.) behandeld als ornamenten.” En die behandelaars wil ik dus nu liever niet aan mijn bed. Nasr stelde voor dat mensen uit de cultuursector ook mee denken over het vervolg. Juist omdat de drijvend kracht van die sector verbeelding is en men gewend is na te denken over het ondenkbare. Dat lijkt mij een prachtige manier om de waarde van creatieve geesten en van de kunsten voor onze samenleving nog maar weer eens te onderschrijven.

Eerder deze week sprak ik een violist. Hij zag bleek en had overduidelijk zorgen nu hij niet weet hoe hij zijn gezin moet onderhouden. Ik breek er mijn hoofd over hoe ik kan helpen. Zou een equivalent van de foodtruck een optie zijn? Een “cultoeringcar”? Dat je die met de straat inhuurt voor een veilig concert(je)? Als iemand daar samen met mij verder over wil denken, neem contact op!