VRIJHEID, GELIJKHEID, BROEDERSCHAP EN ……WETENSCHAP?

Sinds de Franse revolutie van 1789 leven wij in de westerse wereld met de idealen vrijheid, gelijkheid en broederschap. Dat doen we niet slecht, want die begrippen zijn eigenlijk niet aanvullend maar vaak juist concurrerend of zelfs elkaar ondermijnend. De vrijheid van het ene individu eindigt toch waar die van de ander begint, juist omdat zij gelijke rechten hebben. Dus iedereen heeft recht op individuele vrijheid, maar dat kan alleen als je respecteert dat de ander anders is, maar wel gelijke rechten heeft en gebruik maakt van diezelfde vrijheid. Afgelopen week zagen we de botsing van deze twee idealen bij het geweld tegen homo’s.

Op een ander terrein was deze week ook een ontwikkeling zichtbaar, waarbij individuele vrijheid en broederschap zullen gaan botsen.

Veel in onze maatschappij is gebaseerd op die broederschap. Een soort “samen sterk” gevoel dat in de tweede helft van de vorige eeuw zijn beslag kreeg in sociale zekerheid en allerlei volksverzekeringen.

De solidariteit met elkaar is dezer dagen echter geen vanzelfsprekendheid meer. Daar zijn vele redenen voor aan te wijzen. Soms is het de wetenschap die de solidariteit ondermijnt. Afgelopen week werd een nieuwe test geïntroduceerd voor zwangere vrouwen. De test biedt betere screening dan er al was als het gaat om het opsporen van drie belangrijke afwijkingen, waaronder het syndroom van Down. Van de opgespoorde afwijkende foetussen schijnt ongeveer 90% te worden geaborteerd. Maar de wetenschap brengt ons binnenkort nog veel verder. Met de zogenaamde Crispr-cas techniek kunnen we DNA monteren. De techniek is nog lang niet volmaakt, maar gaat de komende jaren natuurlijk een schat aan mogelijkheden opleveren in een heel breed spectrum. Het kan betekenen dat we vanaf dan alleen nog pruimen in het schap vinden die rijp en smakelijk zijn, of dat we een oplossing vinden voor nare erfelijke ziektes. Kortom, alle plooien zullen glad gestreken kunnen worden. Wat een heerlijkheid voor de individuele mens die lijdt aan zo’n ziekte waar een oplossing voor gevonden wordt.

Maar al deze wetenschap ondermijnt ook de solidariteit, zo werd mij duidelijk na het lezen van een artikel in Trouw vorige week van Gerard Adelaar. Nadat de laatste twintig jaar is vast komen te staan dat roken kankerverwekkend is, vinden we het tegenwoordig heel normaal dat een roker een hogere ziektekostenpremie betaalt. De vraag is natuurlijk of we straks ook niet meer bij willen dragen aan de kosten voor een kind met Down omdat de moeder zich niet heeft laten testen. En wat te denken van een kind dat geboren is in een gezin met een erfelijke ziekte, maar de familie wilde een gewone natuurlijk zwangerschap en niet één via de reageerbuis en de Crispr-cas techniek?

Van mij mag iedereen zelf weten of hij of zij test en wat hij of zij doet met de resultaten van de test. Dat is toch een individuele keus….maar hier lijken vrijheid voor het individu en broederschap toch te zullen gaan botsen. En lopen we niet het risico dat we uiteindelijk allemaal gelijke mensen gaan creëren terwijl die gelijkheid van de Franse revolutie toch vooral ging om gelijke rechten voor iedereen?

Wat mij betreft is dit nog maar één van de aspecten van de discussie rondom –letterlijk- de maakbaarheid van het leven.

Ik ben blij met twee gezonde dochters, bij de eerste heb ik niet getest, bij de tweede wel. Maar ik weet nog dat ik enorm opzag tegen het kennisnemen van de uitslag. Tot welke onmogelijke afwegingen zou de wetenschap van een eventuele afwijking ons hebben gebracht?

Makkelijk is het allemaal niet en dat wetenschap wat mij betreft ook hele beperkende aspecten heeft, had je al kunnen lezen in de algemene inleiding boven mijn “columns”.