INVLOEDRIJK OF –ARM? 1. HERDENKEN
In een tijd waarin we enerzijds uitgaan van de maakbaarheid van ons leven en anderzijds betwijfelen of we nog wel genoeg zeggenschap hebben over onze omgeving, vraag ik mij in deze reeks columns af tot hoever mijn invloed reikt. Kan ik in het dagelijks leven invloed uitoefenen op bijvoorbeeld de maatschappij, de buurman, de houdbaarheid van melk, mijn leven, of het krijgen van prul-cadeautjes?
HERDENKEN
Ik heb mijn dochters ertoe overgehaald om de doden dit jaar niet thuis voor de buis te herdenken, maar deel te nemen aan de bijeenkomst in onze woonplaats. Ik herinner me nog levendig dat ik als kind ook wel eens deelnam aan die bijeenkomsten en dat die indruk maakten. Net zoals later de bijeenkomsten op de Dam. Stiltes zo groot dat je ze vast kon pakken. Stiltes waarin iedereen op elkaar leek af te stemmen, waardoor een moment van eenheid ontstond.
Ik wil mijn dochters een vergelijkbare ervaring geven. Ze protesteren, ze roepen dat ze echt wel weten wat er in de oorlog is gebeurd en dat ze best aan de slachtoffers kunnen denken zonder naar de bijeenkomst te gaan. Maar ik zet door.
We wandelen met het gezin naar de plek waar de herdenking plaatsvindt. Op de plek aangekomen heerst er al een respectvolle stilte, mensen praten hooguit op fluistertoon, maar de meesten lijken zich naar binnen te keren. De muziek is stemmig. Bij een bekende van me meen ik te zien dat ze een traan weg veegt. Om acht uur is de stilte compleet. Ik zie meer mensen met natte wangen. In de stilte ervaar ik wat deze herdenking met mij doet, wat de stilte me doet beseffen.
Om twee minuten over acht wordt schuchter het Wilhelmus ingezet.
Als we terug wandelen praat ik met de oudste dochter. Ze vertelt dat ze tot tranen geroerd was door de muziek en de stilte. En, zoals het een puber betaamt, verwijt ze zichzelf deze gevoeligheid. Dan vraagt ze hoe het mij verging. Ik antwoord: “Tijdens zo’n herdenking dringt weer helemaal tot me door dat ik deel uit maak van een geschiedenis. Dat ik maar een stipje ben in lange lijnen, die ver voor mij begonnen en lang na mij nog zullen worden doorgetrokken.” Mijn dochter is even stil, denkt na. “O, dat is eigenlijk wel een interessante gedachte. De mensen die toen leefden hebben met wat zij deden een verschil gemaakt en mede bepaald hoe wij nu leven. Bedoel je dat?” “Ja, zoiets,” zeg ik “zij konden ons bestaan niet voorzien en waren zich vast niet bewust van die invloed. Dus als wij wel eens twijfelen aan de waarde van wat we doen, als onze bijdrage niet meteen zichtbaar of meetbaar is, dan moeten we maar denken aan een bekende uitspraak: dat de man die de boom plant, nooit zelf in de schaduw daarvan zal zitten. Op mij heeft die gedachte altijd een heel kalmerend effect.” Ze knikt, de rest van de weg leggen we zwijgend af.
Thuis aangekomen schakelen de meisjes naadloos over op afleveringen van Friends en Stranger Things. Genoeg afgestemd voor vandaag, zo lijken ze te willen signaleren. Ik troost mij: de ervaring die ik ze deze avond gaf sorteert waarschijnlijk ook pas op lange termijn effect……
